Raphaël Verwilghen

Raphaël Verwilghen werd geboren in Roeselare en verhuisde met zijn gezin naar Brussel in 1896. Hij werd opgeleid als burgerlijk bouwkundig ingenieur aan de Katholieke Universiteit Leuven bij Joris Helleputte (1852-1925). Hij bereidde tijdens de Eerste Wereldoorlog mee de wederopbouw van België voor en vertrok in 1915 als kabinetsmedewerker van minister Helleputte naar Londen om de opleidingscyclussen van het Belgium Town Planning Committee te volgen. Vanuit die opdracht verdiepte hij zich in Le Havre en in Groot-Brittannië in de stedenbouwkundige literatuur, legde contacten met Britse stedenbouwkundigen en bestudeerde een aantal Engelse tuinwijken. Hij werkte mee de besluitwet over stedenbouw uit van augustus 1915 die bepaalde dat gemeenten die subsidies voor de wederopbouw wilden krijgen, eerst een aanlegplan moesten opmaken. Voor de Parijse Exposition de la Cité Reconstituée (1916) coördineerde hij de Belgische bijdrage en op eigen initiatief werkte hij een project uit voor de wederopbouw van Leuven (1915).
Na de oorlog werd hij hoofd van de Bouwdienst van de Dienst der Verwoeste Gewesten(1919-1923) en realiseerde mee de eerste naoorlogse tuinwijken in België. Hij richtte mee het modernistische tijdschrift La Cité (1919-1935) op en de vereniging Société des Urbanistes Belges (1919). In 1928 haalde Henry van de Velde (1863-1957), voor wiens terugkeer Verwilghen mee geijverd had, hem binnen in het in 1926 opgerichte Hoger Instituut voor Sierkunsten van Ter Kameren als professor stedenbouw (1928-1943). In zijn functie als hoofd van de Bouwdienst werkte Verwilghen samen met veel wederopbouwarchitecten, die al dan niet in vaste loondienst voor de Dienst werkten in de Westhoek, zoals Richard Acke, Adolphe Puissant, Henri Derée, Albert Van huffel of Jean-Jules Eggericx (1884-1963), met wie Verwilghen zich na 1923 zou associëren. Deze architecten ontwierpen woningen en woningtypes voor een aantal tuinwijken op initiatief van de Dienst der Verwoeste Gewesten – waarvoor Verwilghen zelf in sommige gevallen het stedenbouwkundige plan ontwierp. De betrokken architecten leverden ook bouwtekeningen voor gestandaardiseerde deur- en raamelementen. Verwilghens oudere broer Charles (1883-1979) was eveneens actief in de wederopbouw, als directeur van de administratie Secretariaat van de Dienst der Verwoeste Gewesten.

Na een periode als zelfstandige stedenbouwkundige en ontwerper, onder andere in samenwerking met Eggericx en in Belgische Kongo kwam Verwilghen in de Tweede Wereldoorlog opnieuw in de overheidsadministratie terecht. Het was, zoals hij al in de jaren 1930 formuleerde, zijn vaste overtuiging dat een goede, rationele stedenbouw er maar kon komen in samenhang met een sterke administratie en overheidsapparaat, zoals zijn uitspraak 'urbaniser c'est gouverner' getuigt. Broer Charles Verwilghen wordt Commissaris-generaal van het Commissariaat Generaal voor 's Lands Wederopbouw en Raphaël leidt de tweede afdeling Service d'Architecture et d'Urbanisme. Met een team vat hij een uitgebreide documentatie van de architectuur en stedenbouw in België, met het oog op een betere en rationele reglementering in de toekomst. Gezien Verwilghen op deze manier een openbare functie bekleedde tijdens de Duitse Bezetting, kwam hem dit na de oorlog op een collaboratieproces te staan. Samen met de hele administratie die tijdens de oorlog een soort 'weerstand van binnenuit' meende te hebben gevoerd, werd Verwilghen uit zijn functie ontheven en kon hij niet opnieuw een plaats krijgen in een openbaar ambt. Verwilghen trok zich terug en deed nog slechts occasioneel uitspraken over stedenbouw vanaf 1945; zijn rol was op dat moment in feite uitgespeeld. Tijdens zijn laatste levensjaren werkte hij onder andere nog aan de oprichting van een Association Van de Velde ter ere van zijn in 1957 overleden 'maître' Henry van de Velde.