Organisatie, Universiteit Gent

In vergelijking met de andere West-Europese universiteiten kan van de Gentse Alma Mater gezegd worden dat zij betrekkelijk jong is. Op 9 oktober 1817 werd de instelling plechtig geopend nadat koning Willem I het jaar voordien de oprichting van drie universiteiten in de Zuidelijke Nederlanden had afgekondigd.

Op 3 november 1817 startten de colleges. 190 studenten waren ingeschreven in de vier faculteiten (Letteren, Rechten, Geneeskunde en Wetenschappen), in 1830 was hun aantal tot 414 aangegroeid. De politieke scheiding met Nederland in 1830 had tot gevolg dat twee faculteiten, nl. Letteren en Wetenschappen, werden afgeschaft. Hoewel de wet op het hoger onderwijs van 1835 de twee faculteiten aan de Gentse universiteit terugschonk en er ook de Technische Scholen aan toevoegde, verliep het herstel zeer traag. Het zou nog 35 jaar duren vooraleer het studentenaantal van 1830 werd bereikt.
Een systematische en doorgedreven vernieuwing van het Gentse hoger onderwijs kwam er pas na de wetten van 1876 en 1890, die de toekenning van academische graden aan de universiteiten toevertrouwde en de wetenschappelijke opbouw mogelijk maakte. Doordat de toegang tot de universitaire studies vergemakkelijkt werd, konden ook meisjestudenten hogere studies aanvatten. In 1882 kwam de eerste vrouw te Gent studeren. In die periode deden de practica en het onderzoekswerk hun intrede en kwamen er ook assistenten in dienst.
Onder het professorenkorps vallen eminente persoonlijkheden te vermelden: de juristen J. Haus en F. Laurent, de fysicus J. Plateau, de mathematicus P. Mansion, de fysioloog en aliënist J. Guislain, de historici H. Pirenne en P. Fredericq, de germanisten J. Vercoullie en H. Logeman, de dier- en plantkundige J. Mac Leod, die tevens de geestelijke vader van de Vlaamstalige Gentse universiteit was.

De wet van 5 juli 1920 verleende de universiteit rechtspersoonlijkheid, waardoor ze zelf haar patrimonium kon beheren.

De voertaal na de oprichting door Willem I van Oranje tot de scheiding met Nederland, was het Latijn, van 1830 tot 1923 (behalve onder de Duitse bezetting van de 'Vlaamsche Hoogeschool' tijdens WOI) het Frans. Het eerste professorenkorps telde zestien leden, waaronder slechts 7 Belgische professeurs (verder overwegend Noord-Nederlanders). In 1923 werd het zogeheten 'systeem Nolf' ingevoerd (wet van 31 juli 1923), genoemd naar de toenmalige minister van Kunsten en Wetenschappen: het Nederlands werd de bestuurtaal, voor het onderwijs konden de studenten kiezen tussen de Vlaamse en de Franse afdeling, met respectievelijk 2/3 Nederlandstalige en 1/3 Franse colleges en vice versa. Met de wet van 5 april 1930 werd afgestapt van dit regime, om een volledig Nederlandstalig onderwijs aan te bieden (behalve aan de Technische Scholen, waar pas enkele jaren later volledig en uitsluitend Nederlandstalig onderwijs werd aangeboden). De instelling was de eerste in ons land waar het onderwijs in het Nederlands werd verstrekt. Het neerhalen van de taalbarrière vormde een belangrijke stap naar de democratisering en de wetenschappelijke ontplooiing.

De organieke wet van 28 april 1953 m.b.t. de inrichting van het hoger onderwijs in de rijksuniversiteiten (ter vervanging van de organieke wet van 15 juli 1849) introduceerde aan de rijksuniversiteiten een nieuwe, soepele beheerstructuur toegekend aan de rijksuniversiteiten. Voortaan werd de universiteit beheerd door een raad van beheer, bestaande uit de rector, de ondervoorzitter, de decaan en één hoogleraar van elke faculteit.

Door de wet van 6 juli 1963 wijzigde de structuur van het onderwijzend korps van de rijksuniversiteit, dat in drie categorieën werd onderverdeeld: geassocieerde docenten en docenten (onderwijs en onderzoek met beperkt onderwerp of uitgesproken technisch karakter), geassocieerd hoogleraar en hoogleraar, en leerstoeltitularissen (gewone en buitengewone hoogleraren die verantwoordelijk zijn voor de ontwikkeling van het onderzoek en kennisverspreiding en de leiding hebben over een wetenschappelijke dienst; geassocieerde docenten en hoogleraren worden toegevoegd aan leerstoeltitularissen).
In 1957 werd, naast de vier traditionele faculteiten, een nieuwe Faculteit der Toegepaste Wetenschappen opgericht. De komende decennia werden nog zes andere faculteiten opgericht: Dierengeneeskunde (°1968), Economie en Bedrijfskunde (°1968), Bio-Ingenieurswetenschappen (°1969), Psychologische en Pedagogische Wetenschappen (°1969), Farmaceutische Wetenschappen (°1970), Politieke en Sociale Wetenschappen (°1992).

Het decreet van de Vlaamse Gemeenschap van 1991 hertekent het universitaire landschap: de RUG krijgt haar nieuwe naam Universiteit Gent of UGent en krijgt ook een grote autonomie, waardoor zij sneller kan inspelen op nieuwe noden gesteld door onderwijs en wetenschap.

Op 29 april 2003 werd de Associatie Universiteit Gent, AUGent, officieel opgericht. De associatie bestaat uit vier partners: Universiteit Gent, Hogeschool Gent, Arteveldehogeschool en Hogeschool West-Vlaanderen.

Anno 2011 bestaat de UGent uit een 12-tal campussen/regio's: Sint-Pietersnieuwstraat, Overpoort, Volderstraat, Pand, Coupure, Dunantlaan, Ledeganck, Heymans, Sterre, Zwijnaarde, Merelbeke, Greenbridge Oostende.